بخار دست دوم ویپ
بخار دست دوم ویپ چیست و چرا باید آن را جدی گرفت؟
وقتی درباره ویپ صحبت می‌کنیم، معمولاً تمرکزمان روی تجربه خودِ مصرف‌کننده است. اما آیا تا حالا به این فکر کرده‌ای که کسانی که در اطراف فرد ویپ‌کش هستند، در معرض چه چیزی قرار می‌گیرند؟ درست مثل دود سیگار سنتی، ویپ هم چیزی به‌نام بخار دست دوم دارد که افراد غیرمصرف‌کننده آن را به‌صورت غیرمستقیم استنشاق می‌کنند. این پدیده با عنوان بخار دست دوم ویپ شناخته می‌شود و اخیراً توجه زیادی در حوزه سلامت عمومی به خود جلب کرده.
در این مقاله می‌خواهیم دقیق‌تر بررسی کنیم بخار دست دوم ویپ چیست، از چه موادی تشکیل شده، چه خطراتی برای اطرافیان دارد، و چه راهکارهایی برای کاهش آسیب آن وجود دارد.
بخار دست دوم ویپ یعنی چه؟
بخار دست دوم ویپ به ذرات و ترکیباتی گفته می‌شود که پس از خروج از دهان فرد ویپ‌کش، در هوای اطراف پخش می‌شود و دیگران آن را استنشاق می‌کنند. این بخار برخلاف دود سیگار، ظاهراً سبک‌تر، کم‌رنگ‌تر و خوشبوتر است، اما این به معنای بی‌ضرر بودن آن نیست.
بخار دست دوم ویپ یعنی چ
این بخار شامل قطرات بسیار ریز (آئروسل)، نیکوتین، مواد طعم‌دهنده، ترکیبات آلی فرار، فلزات سنگین، و حتی مواد بالقوه سرطان‌زا است. بنابراین بخار دست دوم ویپ نیز می‌تواند به‌نوعی آلاینده هوای محیط محسوب شود، به‌خصوص در فضاهای بسته یا شلوغ.
بخار دست دوم ویپ با دود دست دوم سیگار چه تفاوتی دارد؟
هرچند ماهیت این دو متفاوت است، اما شباهت‌هایی هم دارند. در دود دست دوم سیگار، بیشتر ترکیبات از سوختن تنباکو حاصل می‌شود، در حالی که در ویپ، ترکیبات از بخار شدن مایع تولید می‌شوند.
تفاوت‌ها:
در ویپ، هیچ احتراقی وجود ندارد، پس ترکیبات حاصل از سوختن (مثل مونوکسید کربن یا قطران) معمولاً دیده نمی‌شود.
ویپ دارای نیکوتین و ترکیبات آروماتیک است، اما نه به‌صورت حاصل از سوختن، بلکه از طریق بخار شدن.
میزان ذرات معلق در بخار دست دوم ویپ ممکن است کمتر از دود سیگار باشد، اما مواد شیمیایی خطرناک همچنان در آن حضور دارند.
بخار دست دوم ویپ از چه موادی تشکیل شده است؟
تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که بخار دست دوم ویپ حاوی ترکیبات متنوعی است که بعضی از آن‌ها برای سلامتی خطرناک‌اند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- نیکوتین: حتی در بخار دست دوم، به‌خصوص اگر فرد از جویس‌های نیکوتین‌دار استفاده کند.
- فرمالدئید و آکرولئین: از تخریب حرارتی PG یا VG در دمای بالا ایجاد می‌شوند.
- فلزات سنگین مثل نیکل، سرب، قلع: که از کویل‌ها یا قطعات داخلی دستگاه وارد بخار می‌شوند.
- ترکیبات آلی فرار (VOCs): مثل استون یا تولوئن، که باعث تحریک چشم و ریه می‌شوند.
- ذرات معلق بسیار ریز (PM2.5): که به عمق ریه نفوذ می‌کنند.
این ترکیبات با اینکه مقدارشان در بخار ویپ از دود سیگار کمتر است، اما وقتی در هوای بسته یا برای مدت طولانی استنشاق شوند، می‌توانند خطرساز باشند.
آیا بخار دست دوم ویپ برای کودکان یا سالمندان خطرناک‌تر است؟
کاملاً بله. سیستم تنفسی کودکان و سالمندان حساس‌تر از بزرگسالان سالم است. استنشاق مکرر بخار دست دوم ویپ در کودکان می‌تواند باعث تحریک راه‌های تنفسی، سرفه، خس‌خس سینه، یا حتی افزایش احتمال ابتلا به آسم شود. در مورد سالمندان، اگر بیماری زمینه‌ای مثل بیماری قلبی یا ریوی داشته باشند، این بخار ممکن است وضعیتشان را بدتر کند.
حتی نوزادانی که به‌طور غیرمستقیم در معرض بخار قرار می‌گیرند، می‌توانند آسیب ببینند، چون نیکوتین می‌تواند از راه پوست یا سیستم تنفس جذب بدن شود.
اثرات کوتاه‌مدت بخار دست دوم ویپ
در مدت‌زمان کوتاه، قرارگیری در معرض بخار دست دوم ویپ ممکن است اثراتی مانند:
- تحریک چشم، بینی یا گلو
- سردرد یا سرگیجه
- سرفه یا احساس گرفتگی سینه
- حالت تهوع خفیف
- خشکی گلو یا دهان
را ایجاد کند، به‌ویژه در محیط‌های بسته یا فاقد تهویه مناسب.
اثرات بلندمدت بخار دست دوم ویپ
هنوز تحقیقات جامع بلندمدت در این حوزه کامل نشده‌اند، اما نتایج اولیه از برخی ریسک‌ها حکایت دارند:
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی مزمن
- تأثیر روی سیستم ایمنی بدن
- احتمال تغییرات سلولی در بافت ریه
- افزایش خطر حساسیت‌های تنفسی در کودکان
- افزایش میزان نیکوتین غیرمستقیم در خون افراد اطراف
بنابراین نمی‌توان گفت بخار دست دوم ویپ بی‌خطر است، به‌خصوص اگر به‌طور مزمن و مداوم استنشاق شود.
آیا تهویه هوا بخار دست دوم ویپ را کاهش می‌دهد؟
بله، اما نه به‌طور کامل. باز بودن پنجره یا روشن بودن هواکش می‌تواند تراکم بخار را کاهش دهد، اما مواد شیمیایی موجود در آن همچنان در هوا باقی می‌مانند. بعضی از ذرات ریز، مثل PM2.5 یا فلزات سنگین، حتی ساعت‌ها پس از پایان ویپ در هوا معلق می‌مانند.
بنابراین بهترین راه محافظت از دیگران، ویپ کشیدن در فضای باز و دور از دیگران است، نه صرفاً اتکا به تهویه.
بخار دست دوم ویپ در مقایسه با دود سیگار: کدام خطرناک‌تر است؟
در حالت کلی، دود سیگار خطرناک‌تر از بخار ویپ است، چون حاصل احتراق مواد آلی است. اما این به معنای بی‌ضرر بودن بخار ویپ نیست. برخی تحقیقات حتی نشان داده‌اند که در ویپ‌هایی با تنظیمات غیرصحیح (مثل دمای بالا)، مواد سمی بیشتری تولید می‌شود.
بخار دست دوم ویپ ممکن است “کم‌خطرتر” از دود سیگار باشد، اما “بی‌خطر” نیست، به‌خصوص در فضاهای کوچک یا برای افراد آسیب‌پذیر.
چگونه می‌توان خطر بخار دست دوم ویپ را کاهش داد؟
برای کاهش اثرات بخار دست دوم ویپ روی اطرافیان، این نکات بسیار مفید هستند:
- فقط در فضای باز ویپ بکشید.
- از افراد آسیب‌پذیر (کودکان، زنان باردار، سالمندان) فاصله بگیرید.
- دستگاه را روی وات پایین‌تر تنظیم کنید تا بخار کمتری تولید شود.
- جویس‌های بدون نیکوتین و با ترکیب ساده‌تر استفاده کنید.
- در فضای بسته با دیگران، از ویپ کشیدن پرهیز کنید.
سوالات متداول
آیا بخار دست دوم ویپ می‌تواند باعث اعتیاد نیکوتینی در دیگران شود؟
پاسخ کوتاه، در برخی موارد “بله”. اگر فرد از مایعات نیکوتین‌دار استفاده کند، بخار خارج‌شده حاوی مقدار قابل‌توجهی نیکوتین است. تحقیقات نشان داده‌اند که در فضاهای بسته، افراد غیرمصرف‌کننده هم ممکن است نیکوتین از راه تنفس وارد بدن‌شان شود. البته این مقدار معمولاً کم است، اما در طولانی‌مدت و در محیط‌های بسته، می‌تواند باعث ایجاد تأثیراتی مثل حساسیت به نیکوتین، تحریک‌پذیری یا حتی میل به مصرف در افراد شود. بنابراین به‌خصوص در خانه یا اتاق‌هایی که کودکان حضور دارند، بهتر است ویپ کشیدن کاملاً کنار گذاشته شود یا حداقل به فضای باز محدود شود.